Een onzakelijke lening is een lening waarbij de afspraken of het debiteurenrisico zo ongunstig zijn dat een onafhankelijke derde partij deze nooit zou accepteren. Het voornaamste gevolg hiervan is dat de Belastingdienst de lening fiscaal niet erkent, wat kan leiden tot onverwachte belastingheffingen of zelfs reclassificatie van de lening.
Op deze pagina krijgt u inzicht in de precieze definitie, de voorwaarden die een lening onzakelijk maken, en de fiscale gevolgen die de Belastingdienst hieraan verbindt. We behandelen ook de risico’s, de beoordeling door de Belastingrechter, praktische voorbeelden en alternatieven voor een veilige lening.
Om de definitie van een onzakelijke lening verder uit te diepen, die al inhoudt dat een onafhankelijke derde partij de afspraken of het debiteurenrisico nooit zou accepteren, kijken we naar de concrete kenmerken. Een lening wordt vermoed onzakelijk te zijn wanneer een onafhankelijke derde niet bereid zou zijn om tegen dezelfde zekerheden en voorwaarden een vast rentepercentage overeen te komen. Dit betekent dat de gehanteerde voorwaarden niet marktconform zijn en de lening een risico met zich meebrengt dat geen reguliere kredietverstrekker zou dragen. Verdere kenmerken van een onzakelijke lening zijn vaak het ontbreken van een formele leenovereenkomst, een duidelijk aflossingsschema, of het aanbieden van onvoldoende zekerheden. Bovendien kan een lening die aanvankelijk zakelijk leek, gedurende de looptijd alsnog onzakelijk worden, bijvoorbeeld door het langdurig achterwege blijven van rente en aflossing. In zo’n geval accepteert de crediteur een debiteurenrisico dat een externe partij niet zou dragen, waardoor de lening haar zakelijke karakter verliest.
Een lening wordt als onzakelijke lening beschouwd wanneer de afspraken of het debiteurenrisico zo ongunstig zijn dat een onafhankelijke derde partij deze onder dezelfde voorwaarden nooit zou aangaan. Het centrale criterium is de “onafhankelijke derde test”: als een willekeurige derde niet bereid zou zijn om tegen dezelfde zekerheden en voorwaarden een vast rentepercentage overeen te komen, wordt de lening vermoed onzakelijk te zijn. Dit betekent dat het risico voor de geldverstrekker te hoog is naar zakelijke maatstaven.
De belangrijkste voorwaarden die wijzen op onzakelijkheid zijn:
De Belastingdienst erkent een onzakelijke lening niet voor fiscale doeleinden, wat direct leidt tot aanzienlijke nadelige gevolgen voor de betrokken partijen. Concreet betekent dit dat de geldverstrekker een eventueel verlies op de lening niet fiscaal mag afwaarderen, waardoor het niet ten laste van de winst kan worden gebracht en er dus geen belastingvoordeel ontstaat. Bovendien is de rente die de geldverstrekker misloopt of het verlies dat geleden wordt, niet aftrekbaar van de belasting. Wanneer de Belastingdienst een lening als onzakelijk bestempelt, kan dit leiden tot de herkwalificatie van de lening als bijvoorbeeld een winstuitdeling (belast met inkomstenbelasting) of een schenking (belast met schenkbelasting), afhankelijk van de relatie tussen de partijen. Met name bij een lening van een BV aan een Directeur Grootaandeelhouder (DGA) kan de onzakelijke lening gezien worden als een definitieve betaling, zoals loon of dividend, met alle fiscale gevolgen van dien. De Belastingdienst kan in dergelijke gevallen naast de naheffingen ook grote fiscale boetes opleggen, vooral bij een ‘schijnlening’ waarbij belastingaanslagen van 31% inkomstenbelasting en boetes van 50% tot 100% van de verschuldigde belasting zijn gezien.
Bij een onzakelijke lening loopt u aanzienlijke risico’s op financiële sancties en juridische complicaties, voornamelijk omdat de Belastingdienst de lening niet fiscaal erkent. De belangrijkste risico’s omvatten het feit dat de geldverstrekker een eventueel verlies op de lening niet fiscaal mag afwaarderen en misgelopen rente niet aftrekbaar is. Bovendien kan de lening worden geherkwalificeerd als een winstuitdeling of zelfs een schenking, wat leidt tot naheffingen en hoge boetes; de Belastingdienst kan bij een ‘schijnlening’ aanslagen van 31% inkomstenbelasting en boetes tot 100% van de verschuldigde belasting opleggen. Dit brengt niet alleen onverwachte belastinglasten met zich mee, maar ook het risico op langdurige juridische en fiscale complicaties, vooral wanneer afspraken niet correct zijn vastgelegd of bij leningen tussen gelieerde partijen zoals familieleden of een DGA en zijn BV. Het risico op schenkbelasting, bijvoorbeeld bij een te lage rente, is een concrete financiële sanctie die men vaak over het hoofd ziet, terwijl de afwezigheid van zakelijke voorwaarden en zekerheden de Belastingdienst direct argwaan wekt.
De Belastingrechter beoordeelt de onzakelijkheid van een onzakelijke lening primair door de “onafhankelijke derde test” toe te passen, waarbij wordt gekeken of een willekeurige, onafhankelijke partij onder dezelfde voorwaarden en met dezelfde debiteurenrisico’s de lening zou hebben verstrekt. Hierbij is de bewijslastverdeling cruciaal: als de Belastingdienst aannemelijk maakt dat de lening onzakelijk is, of als de vereiste aangifte ontbreekt, kan de bewijslast omkeren en verzwaren. In dat geval moet de belastingplichtige overtuigend aantonen dat de lening wel zakelijk was, bijvoorbeeld door te bewijzen dat een gehanteerd rentepercentage, zoals 9,4%, marktconform is. De rechter toetst daarnaast of de inspecteur van de Belastingdienst een redelijke en niet-willekeurige schatting heeft gemaakt bij het opleggen van een aanslag of naheffing, en beoordeelt ook of de bewijsvoering van de inspecteur, bijvoorbeeld over verzwegen omzet, voldoende aannemelijk is. Tot slot kan de Belastingrechter boetes die als disproportioneel worden ervaren, verminderen of vernietigen.
Om het concept van een onzakelijke lening tastbaar te maken, zijn er verschillende concrete situaties die door de Belastingdienst en de rechter als zodanig worden aangemerkt. Een veelvoorkomend voorbeeld is de zogeheten ‘schijnlening’, die wordt geconstateerd wanneer een lening van een BV aan een Directeur Grootaandeelhouder (DGA) volledig zonder zakelijke afspraken en voorwaarden tot stand komt. Denk hierbij aan het ontbreken van een formele leenovereenkomst, een duidelijk aflossingsschema, of het aanbieden van zekerheden, waarbij de rente bovendien niet of alleen op papier wordt bijgeschreven en nooit daadwerkelijk betaald wordt.
Een andere situatie ontstaat bij leningen tussen gelieerde partijen, zoals een lening van een moedermaatschappij aan haar dochtermaatschappij of een DGA die geld uitleent aan zijn BV, waarbij de geldverstrekker een debiteurenrisico aanvaardt dat een onafhankelijke derde partij absoluut niet zou accepteren, zelfs niet tegen een hogere rente. Bovendien kan een aanvankelijk zakelijke lening alsnog onzakelijk worden wanneer er onzakelijk wordt gehandeld gedurende de looptijd, bijvoorbeeld wanneer de geldverstrekker langdurig accepteert dat rente- en aflossingsbetalingen uitblijven zonder passende maatregelen te nemen of de voorwaarden aan te passen.
Om te voorkomen dat een lening wordt bestempeld als een onzakelijke lening, is de belangrijkste oplossing ervoor te zorgen dat de afspraken altijd voldoen aan de “onafhankelijke derde test”. Dit houdt in dat een willekeurige, externe partij de lening onder dezelfde voorwaarden en met een vergelijkbaar debiteurenrisico zou aangaan. Wanneer u geld leent van gelieerde partijen, zoals familie of vrienden (een zogenaamde onderhandse lening), is het cruciaal om altijd een duidelijke, schriftelijke leenovereenkomst op te stellen met marktconforme rente en een realistisch aflossingsschema, inclusief eventuele zekerheden. Het ontbreken van deze zakelijke voorwaarden maakt een lening kwetsbaar voor herkwalificatie door de Belastingdienst, wat grote fiscale gevolgen kan hebben.
Naast het zakelijk vormgeven van leningen, bestaan er diverse andere financieringsmogelijkheden om aan kapitaal te komen die per definitie zakelijk zijn. Voor particulieren is een persoonlijke lening een veelvoorkomend en veilig alternatief, waarbij het in bijna alle gevallen mogelijk is om boetevrij extra af te lossen, wat een grote flexibiliteit biedt. Ondernemers kunnen, naast reguliere zakelijke leningen van traditionele banken, ook kijken naar alternatieve financiers die specialistische financieringsvormen aanbieden zoals crowdfunding, factoring, leasing of vastgoedleningen. Deze partijen kunnen soms betere leenvoorwaarden en lagere rente bieden dan grote traditionele banken, en stellen bedrijven in staat kapitaal te verkrijgen zonder aandelenverlies. Het is essentieel om voor elke financieringsvorm nauwkeurig de voorwaarden te vergelijken om onnodige risico’s te vermijden.
Een persoonlijke lening is een type lening waarbij u een vast bedrag leent voor specifieke persoonlijke doeleinden, zoals de aanschaf van een auto of een verbouwing, en dit bedrag in één keer ontvangt. Kenmerkend voor een persoonlijke lening is de vaste rente en vaste looptijd, wat zorgt voor voorspelbare, vaste maandlasten gedurende de hele kredietovereenkomst, in tegenstelling tot de onzekerheden die kunnen leiden tot een onzakelijke lening. Deze duidelijkheid over uw maandbedrag en de totale terugbetaling maakt budgetteren eenvoudig. Hoewel de rente vaststaat, is het Jaarlijks Kostenpercentage (JKP) afhankelijk van uw persoonlijke financiële situatie en de hoogte van het leenbedrag. Een belangrijk voordeel is vaak de mogelijkheid om boetevrij extra af te lossen, wat u flexibiliteit biedt om de looptijd te verkorten en de totale kosten te verlagen als uw financiële situatie dit toelaat.
Om een beter beeld te geven van de mogelijkheden, vindt u hieronder enkele rekenvoorbeelden van persoonlijke leningen:
| Kredietbedrag | Termijnbedrag per maand | Jaarlijks Kostenpercentage (JKP) | Looptijd | Totaal te betalen bedrag |
|---|---|---|---|---|
| € 5.000,- | € 110,- | 11,99% | 60 maanden | € 6.579,- |
| € 15.000,- | € 230,- | 7,99% | 60 maanden | € 18.120,- |
Deze voorbeelden laten zien dat hoewel de looptijd vaak 60 maanden is, de maandlasten en het totale te betalen bedrag variëren met het geleende bedrag en uw persoonlijke omstandigheden.
Het aanvragen van een lening volgt doorgaans een gestructureerd proces waarbij het cruciaal is om weloverwogen stappen te nemen en op specifieke punten te letten. Allereerst is het raadzaam om een objectieve vergelijking te maken tussen verschillende leningaanbieders om de meest geschikte leenvorm, het beste leenbedrag en de gunstigste looptijd te selecteren. Vervolgens dient u een aanvraagformulier in met uw persoonlijke en financiële gegevens, waarna de kredietverstrekker de aanvraag zorgvuldig beoordeelt. Bij goedkeuring ontvangt u een vrijblijvende offerte, die u grondig controleert op alle voorwaarden, rentetarieven en eventuele clausules. Na uw akkoord ondertekent u de offerte en stuurt u de gevraagde documenten op voor een laatste controle, waarna het geleende bedrag op uw bankrekening wordt gestort.
Essentiële aandachtspunten tijdens dit traject omvatten het vooraf verzamelen van een complete checklist met benodigde documentatie, zoals salarisstroken en bankafschriften, om het proces te versnellen en vertraging te voorkomen. Bovendien is het van groot belang om te controleren of de leningvoorwaarden altijd zakelijk en marktconform zijn, wat essentieel is om te voorkomen dat uw lening als een onzakelijke lening wordt beschouwd door de Belastingdienst, met alle mogelijke nadelige gevolgen van dien.
Om de laagste rente voor een persoonlijke lening te vinden, is goed vergelijken belangrijk, want de rente verschilt sterk per aanbieder en hangt af van uw persoonlijke financiële situatie en het leenbedrag. Factoren zoals uw inkomen, kredietwaardigheid en de aanwezigheid van een BKR-registratie bepalen het risicoprofiel dat een kredietverstrekker ziet, en daarmee het rentetarief dat u krijgt. Hoewel de persoonlijke lening over het algemeen het laagste rentepercentage heeft van de verschillende leningtypes, zijn er aanzienlijke verschillen tussen kredietverstrekkers. Voor een groter leenbedrag, zoals 55.000 euro met een looptijd van 60 maanden, lag de laagste rente bijvoorbeeld rond de 6,4 procent in juni 2024, terwijl kleinere bedragen, zoals €5.000, een Jaarlijks Kostenpercentage van 11,99% kunnen hebben, zoals eerder in de rekenvoorbeelden te zien was. Omdat de algemene voorwaarden van persoonlijke leningen nauwelijks onderling verschillen, is de rente de belangrijkste factor die de totale kosten bepaalt. Een persoonlijke lening met de laagste rente is daarom vaak de goedkoopste en beste keuze. Let er bij het vergelijken op dat de leningvoorwaarden helder zijn en vaststaan, om de complexiteit en risico’s van een onzakelijke lening te vermijden. Zorg dat de lening past bij uw budget, met de mogelijkheid om boetevrij extra af te lossen voor extra flexibiliteit.
Een onzakelijke lening is een financiering waarbij de afspraken en het daarmee samenhangende debiteurenrisico zo nadelig zijn dat een onafhankelijke derde partij deze onder dezelfde voorwaarden nooit zou accepteren. De kern is de ‘onafhankelijke derde test’, waarbij gekeken wordt of een willekeurige, externe partij de lening onder vergelijkbare omstandigheden zou verstrekken. Een lening die deze test niet doorstaat, wordt niet als zakelijk erkend door de Belastingdienst, die oordeelt dat het niet om een transactie gaat die tussen onafhankelijke partijen zou plaatsvinden en bovendien niet als kapitaal kan worden beschouwd.
Een onzakelijke lening wordt allereerst beschouwd op het moment van afsluiten, wanneer de afspraken of het debiteurenrisico zo ongunstig zijn dat een onafhankelijke derde partij deze onder dezelfde voorwaarden nooit zou aangaan – dit is de kern van de “onafhankelijke derde test”. Specifiek geldt dit als een externe partij niet bereid is tegen dezelfde zekerheden en voorwaarden een vast rentepercentage overeen te komen. Echter, zelfs als de lening aanvankelijk zakelijk leek, kan deze gedurende de looptijd alsnog onzakelijk worden. Dit gebeurt wanneer de crediteur onzakelijk handelt, bijvoorbeeld door het langdurig achterwege blijven van rente- en aflossingsbetalingen zonder passende maatregelen te nemen, zoals herstructurering of aanpassing van de voorwaarden. De rechtbank Gelderland heeft in 2025 bevestigd dat dergelijk handelen kan leiden tot herkwalificatie, benadrukkend dat de beoordeling van onzakelijkheid niet alleen bij aanvang plaatsvindt, maar ook tijdens de gehele looptijd van een lening.
De belangrijkste fiscale regel voor een onzakelijke lening is dat de Belastingdienst deze niet erkent voor belastingdoeleinden, wat betekent dat u een eventueel verlies op de lening niet fiscaal mag afwaarderen en misgelopen rente niet kunt aftrekken. Een cruciale nuance hierbij is dat de Belastingdienst de bewijslast draagt om aannemelijk te maken dat een lening onzakelijk is, pas dan kan de bewijslast omkeren. Voor een concreet voorbeeld: de Belastingdienst classificeert een rekening-courant saldo van boven de € 17.500,- zonder rente als een onzakelijke lening (vanaf belastingjaar 2024). Bovendien is het belangrijk te weten dat leningen van uw eigen BV die onder de grens van €500.000 vallen, niet automatisch vrijgesteld zijn van fiscale risico’s; zakelijke voorwaarden blijven altijd vereist.
Ondernemers die een onzakelijke lening aangaan, lopen aanzienlijke risico’s die verder reiken dan alleen fiscale nadelen. Naast de reeds genoemde herkwalificatie van de lening door de Belastingdienst naar bijvoorbeeld loon, dividend of een schenking – met alle bijbehorende hoge naheffingen en boetes tot wel 100% – raakt het ook de kern van de bedrijfscontinuïteit en de persoonlijke financiën. Ondernemers riskeren dat zij leningen niet kunnen terugbetalen, wat kan leiden tot ernstige financiële problemen, zoals liquiditeitstekorten en zelfs het ‘kopje onder gaan als ondernemer’. Vooral bij onderhandse leningen waarbij persoonlijke of hypothecaire waarborgen zijn afgegeven, brengt een onzakelijke lening een groot risico met zich mee: een private ondernemer kan met het gezin op straat komen te staan als de terugbetaling mislukt. Het negeren van zakelijke voorwaarden creëert niet alleen fiscale kwetsbaarheid, maar verhoogt ook de kans op onbeheerste schulden en financiële nadelen voor de partner en het gezin, wat de algemene ondernemersrisico’s aanzienlijk verzwaart.
Om te controleren of uw lening een onzakelijke lening is, past u in de eerste plaats de “onafhankelijke derde test” toe: zou een externe, onafhankelijke kredietverstrekker onder exact dezelfde voorwaarden en met hetzelfde debiteurenrisico deze lening zijn aangegaan? Als het antwoord hierop ‘nee’ is, is dat een sterke aanwijzing dat uw lening onzakelijk is.
Daarnaast is het essentieel om de praktische invulling van de lening te beoordelen. Vraag uzelf af of er een formele, schriftelijke leenovereenkomst is met daarin een vast rentepercentage, een duidelijk aflossingsschema, een vaste looptijd en eventuele zekerheden. Controleer tevens of rente en aflossingen consequent en tijdig worden betaald, en of eventuele betalingsachterstanden op een zakelijke manier worden afgehandeld. Vooral bij leningen tussen gelieerde partijen, zoals een Directeur Grootaandeelhouder (DGA) aan zijn BV, of leningen aan familieleden, zijn de eisen strenger en moet u extra alert zijn op het zakelijke karakter van de gemaakte afspraken en de uitvoering ervan.